Is de uil nu het zinnebeeld van wijsheid of van domheid? In kunst, literatuur en andere wordt de uil voorgesteld als een wijze figuur of als een dom dier. Een uitdrukking als: ‘Zo dom als een uil’, kent iedereen. Dekt de vlag ook de lading?
Dom/slim? Hoe het komt dat in boeken, tekenverhalen en films de uil als een slimme vogel wordt voorgesteld en in de volksmond als een dom dier? Vooraf toch stellen dat ‘intelligentie’ een begrip is dat van toepassing is op mensen. Maar toch, er wordt gesteld dat vogels met een ingewikkeld gedragspatroon hoger ontwikkeld zijn dan andere. Kraaien, die in groep leven, ook kauwen en spreeuwen vertonen bepaalde sociale gedragspatronen en dat wordt nogal eens geassocieerd met een zekere, hogere graad van ontwikkeling. Nu met uilen is dit niet geval.
Eenzaat? Ja, hoewel! Bij sommige soorten, zoals de ransuil, die bij ons vrij algemeen voorkomt, kennen we vooral in de winter groepjes die gezellig samen de dag doorbrengen. Sommige mensen zullen dit zeker al gezien hebben want zulks gebeurt ook in stadsparken en bomenrijen langs de wegen. Het gebeurt dat 15 tot 20, en zelfs meer ransuilen bij mekaar zitten tijdens de avondschemering. Dan gaat elk zijn eigen weg om te jagen. Uilen zijn inderdaad alleen levend, behalve natuurlijk in de broedtijd. Dan leven ze per paar.
Nachtdier? Ja. Vandaar dat de uil niet alleen geassocieerd wordt met begrippen van ’slim’ en ‘dom’ maar ook met ‘hekserij’ en ‘geheimzinnigheid’. Alles wat ‘s nachts leeft heeft voor de doorsnee mens wat geheimzinnigs: denken we maar aan bijgeloof in verband met vleermuizen en met uilen die men vroeger nogal eens aan de schuurpoort of stalpoort nagelde om boze geesten weg te houden. Als symbool van wijsheid is de uil alleszins reeds lang gekend. De steenuil, die vooral in knotwilgen huist, draagt de wetenschappelijke naam ‘Athene noctua’. Weet hierbij dat ‘Athene’ de Griekse godin is van de wijsheid. Een mogelijke verklaring ligt in het feit dat uilen ogen hebben die voorwaarts gericht zijn in tegenstelling met de meeste vogels die hun ogen opzij van de kop hebben staan. Het samenspel van ogen en kopveren (sluier) geeft de uilenkop soms de indruk van een menselijk gelaat en vandaar de associatie met slimheid. De domheid heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat jonge uilen niet zo mooi zijn en dat domheid nogal eens, ten onrechte trouwens, met lelijkheid wordt geassocieerd. Verder is het ook zo dat een uil, hoewel hij de natuurlijke predator is van de meeste vogels die in hetzelfde gebied leven, zich overdag door uitgerekend die vogels laat pesten. Hij ziet wel overdag maar de uilenogen zijn meer aangepast om te zien in de schemering. In het felle licht ziet hij niet zo goed en vliegt soms weg ingevolge die pesterijen. Hoewel dit geen natuurlijk bewijs is van domheid, kan het er toch wel de schijn van geven.

Mooie tekst, duidelijk van geen uil geschreven.
Steeds enkele leuke weetjes op zondagmorgen maakt dat we iets minder “nen dommen uil” zijn.
Matthieu