Grote lijster – Danny Roels

Danny Roels.

De grote lijster [Turdus viscivorus] heeft zijn naam niet gestolen. De vogel meet ruim zevenentwintig centimeter en is hiermee gewoon de grootste onder de Europese lijsterachtigen. Het is een vogel van de vroege lente. Lang nog voor er echt bladeren op de bomen staan is de grote lijster reeds naarstig aan het nestelen. Het liefst nog wordt het nest in een gaffel van een tak gebouwd.

Zanger. De foto’s tonen het aan dat de grote lijster valer gekleurd is dan de zanglijster [Turdus philomelos] maar ook dat de spikkeltekeningen op borst en flanken veel meer uitgebreid zijn, ronder en groter. De zanglijster wordt in veel ornithologische werken volop geprezen om zijn mooie heldere zang. Maar zelf vinden we dat de zang van de grote lijster op zijn minst die van zijn kleinere broer evenaart. Die zang, haast altijd voorgedragen van op de top van een hoge boom, lijkt op die van de merel [Turdus merelus], klinkt misschien wat minder melodieus maar is vooral veel luider. En die zang is al heel vroeg in het voorjaar te horen. Zelfs eind februari weet de grote lijster zijn vernieuwde aanwezigheid in het broedgebied te bekennen. Bij gevaar laat deze vogel een ratelende en zeer luide alarmroep horen. Toen we vorig jaar in april een jonge grote lijster, die stilletjes onder een spar zat, onbewust benaderden werden we door de twee oudervogels luid schreeuwend aangepakt om ons toch maar van de jonge vogel weg te lokken.

Biotoop. Bestaat vooral uit halfopen gebieden met hoge bomen en grasvelden waarin de vogel ook naar voedsel zoekt. Parklandschappen komen hiervoor logisch gezien het meest in aanmerking maar ook rond andere open ruimten weet de grote lijster zich te manifesteren. In die biotoop wordt uiteraard ook ijverig naar voedsel gezocht. Bijzonder en eigen aan de vogel is dat, bij het zoeken naar voedsel op de grond, hij hierbij een rechtopstaande houding aanneemt en voorzichtig als hij is, voortdurend om zich heen kijkt. Het gezochte voedsel wijkt weinig af van dat van andere lijsterachtigen. Dus slakken en regenwormen en insecten staan hoog aangeschreven maar in de nazomer, in herfst en in winter weet hij ook vruchten en bessen te waarderen waarbij er een grote voorkeur uitgaat naar de vruchten van de maretak. En naar die maretak [Viscum album] wordt ook verwezen in zijn wetenschappelijke naam die luidt als Turdus viscivorus. ‘Turdus’ betekent ‘lijster’, ‘Visci’ staat voor maretak en ‘vorus’ zou van het Engelse ‘devour’ komen wat ‘voedselzoeken’ betekent.

Nest. Het nest wordt doorgaans hoog gebouwd hoewel er ook uitzonderingen zijn. Het nest op de foto met de broedende pop bijvoorbeeld bevond zich zelfs geen twee meter hoog. Die foto werd vorig jaar op twaalf maart genomen wat meteen bevestigt dat de grote lijster één van onze meest vroege broedvogels is. Let ook op de omgeving, dorre takken nog zonder één beschermend blad. Het moet dan ook geen verwondering wekken dat dit nest ook door een rovende ekster, gaai of kraai werd opgemerkt want op zeventien maart was het nest leeg en de grote lijsters verdwenen. De foto toont verder dat er toch nogal wat mossen in het nest verwerkt worden. Zelfs de binnenkant is hiervan rijkelijk voorzien. Er wordt in het nest geen modder verwerkt zoals bij de zanglijster. De eieren zijn groenblauw van kleur met over het volledige ei, dus niet alleen op de bolle kant, bruine vrij grote stippen. Ook hier broedt de pop alleen. De man verdedigt tijdens die periode hevig het territorium. Na twee weken broeden worden de jongen geboren. Ze kenmerken zich door een vleeskleurige huid en lange donsharen. De jonge vogels worden alleen met dierlijke eiwitten grootgebracht. De ouders voeden de jongen uit de bek en frappant is dat die hierbij de nek echt uitrekken en de snavel, die langs binnen roodgekleurd is, zeer wijd openen. Mede hierdoor zijn het zeer snelle groeiers en na iets meer dan twee weken nesttijd vliegen ze uit. De vale jongen zijn merkelijk kleiner dan de oudervogels, het staartje is nog amper zichtbaar en vaak hebben ze dan nog donsveertjes op de kop. Echt vliegen kunnen ze ook nog niet maar opnieuw twee weken later zijn ze al zo sterk dat ze zonder de ouders verder kunnen. De grote lijster heeft doorgaans twee nesten per seizoen.

En nog …

In de vlucht is de grote lijster makkelijk te herkennen aan zijn golvende manier van vliegen waarbij de witte ondervleugels en de witte staarthoeken sterk in het oog springen.
Tussen man en pop is er geen uiterlijk geslachtsverschil. Alleen de zang van de man is hier echt bepalend.
Typische standvogel. Zou alleen tijdens echt strenge winters wegtrekken.
De grote lijster heeft een groot verspreidingsgebied dat zich uitstrekt over bijna volledig Europa en het noordwesten van Afrika.
De grootste natuurlijke vijanden van deze vogel zijn onder meer sperwer, grotere uilensoorten en de wouw.

Meer foto’s zien van de grote lijster en andere lijsterachtigen zie fotopagina lijsters.