Vogelinfo vzw.
Het gaat al langer slecht met de veldleeuwerik [Alauda arvensis], een vogel die vooral naam en faam geniet omwille van zijn uitzonderlijk mooie zang. Helaas is het zo dat het een wel heel zeldzame vogel is geworden. Volgens Natuurpunt zou de laatste dertig jaar liefst 95% van het totaal aantal veldleeuweriken verdwenen zijn. Niet te verwonderen dat deze prachtige zanger als ‘kwetsbaar’ op de UICN-lijst staat.
Zang
De veldleeuwerik staat vooral bekend voor zijn bijzonder mooie zang die hij altijd weer, klimmend hoog in de lucht weet uit te brengen. Die zang wordt als één der mooiste onder de Europese vogels beschouwd. Zeer kenmerkend zijn de luide, wat weemoedig klinkende, maar zeer snel na elkaar herhaalde tonen die dan weer plots kunnen stopgezet worden. Ook tijdens het vliegen bezit de veldleeuwerik een karakteristieke roep die als ‘didlu’ kan omschreven worden. Bijzonder is ook dat hij, en dan zeker bij heldere maan, ook gedurende de nacht zingt. Verder is het bewezen dat de zang aangeboren is. Jonge mannelijke leeuweriken, in avicultuur gekweekt, zingen immers net zo goed als de in de vrije natuur geboren vogels zonder dat ze een ‘voorzanger’ kenden. Omdat de vogel geen seksueel dimorfisme toont wordt de zang als zekerste geslachtskenmerk ervaren. De pop zingt hier immers niet.
Beschrijving
Deze zowat zeventien centimeter grote vogel wordt niet meteen als een kleurrijke soort beschouwd. Bijgaande foto’s zijn daar het stille bewijs van. In zijn totaalbeeld geeft de vogel op de bovendelen de indruk bruingekleurd te zijn, de onderzijde kleurt crèmekleurig tot wit. Over het gehele lichaam valt de duidelijke bruine lengtetekening op en een witachtige teugel boven de ogen. Eigen aan alle leeuweriken, en dus ook aan de veldleeuwerik, zijn de vrij brede en goed ontwikkelde vleugels. De staart is in verhouding tot het lichaam ook lang te noemen. De vogel heeft ook een oprichtbare kuif. De poten zijn goed ontplooid en vooral de achterteen is vrij lang.
Biotoop
Het is een vogel die houdt van open ruimten met een aparte voorkeur voor akkers en weiden. Hierin voelt de veldleeuwerik zich thuis en vindt hij in lente en zomer massaal voedsel dat in die seizoenen vooral uit kleine insecten bestaat. Worden de insecten schaarser dan is dit voor de veldleeuwerik niet echt een ramp want hij schakelt probleemloos over op zaden.
Voortplanting
Na de kweektijd trekt de veldleeuwerik weg naar warmere Zuid-Europese landen om er te overwinteren. In het vroege voorjaar keert hij terug naar zijn broedgebied. De veldleeuwerik wordt beschouwd als een vroege broedvogel. Begin april kan het nest reeds worden aangetroffen. Dit wordt altijd weer op de grond in een kuiltje gebouwd. Het nest kan niet zonder moeite gevonden worden, ook al omdat de broedende pop, dankzij haar bruin verenkleed, letterlijk in de omgeving wordt opgenomen. Het nest heeft een komvormige constructie en wordt opgetrokken uit grassen en mos. Tijdens de broedtijd verdedigt de man vrij agressief het territorium. Er worden vier tot zes donkerbruine, rijkelijk gespikkelde eieren gelegd die alleen door de pop in dertien dagen worden uitgebroed. De vrij donzige jonge vogels worden tijdens de eerste dagen uitsluitend met insecten door de beide ouders gevoederd, later wordt ook vegetarisch voedsel geaasd. Een jonge veldleeuwerik is een zeer sterke groeier en rond de twaalfde levensdag wordt het nest verlaten. Nog eens tien dagen later is die jonge vogel sterk genoeg om zelf voor zijn kostje in te staan. Er kunnen twee tot drie legsels per seizoen zijn.
Teloorgang
Naar de oorzaken van de dramatische teloorgang van deze vogel hoeft niet lang gezocht te worden. De grote metamorfose in de landbouwtechniek is een zekere reden. Eertijds werd er duchtig op los gespoten om iedere vlieg, kever, worm of ander insect en spin en ieder (on)kruidje te vernietigen. De prijs hiervoor is groot geweest. Meerdere insectenetende vogelsoorten en grondvogels, met de veldleeuwerik op kop, werden gewoon vergiftigd. Overigens heeft het massaal gebruik van die pesticiden ook negatieve gevolgen gehad voor de mens. Een andere reden is ook dat de velden thans nog voor de winter worden geploegd waardoor resterende zaden van rogge en haver worden ondergegraven. Een derde oorzaak is dat de gewassen op de velden, door bemesting, veel vroeger oogstbaar zijn. Aanwezige grondnesten van veldleeuwerik en andere vogelsoorten worden genadeloos door de machines vernield … En dan is er nog de illegale jacht op de vogel. In enkele zuiderse landen zou de veldleeuwerik, net als de ortolaan [Emberiza hortulana] nog steeds als een delicatesse beschouwd worden.
Meerdere foto’s van veldleeuwerik en andere watervogels vindt u in de fotogalerij onder zangvogels.
