De meerkoet is samen met het waterhoen de meest voorkomende ral in ons land. Het is een vrij eentonig gekleurde soort maar niettemin de moeite van het observeren waard.
01. Wat is het nut van teenlobben bij de meerkoet?
De meerkoet is één van onze meest bekende watervogels. Hij is makkelijk herkenbaar aan de licht gekleurde snavel maar nog meer aan de witte bles op het voorhoofd. Naar wordt verteld is die witte bles bij de man groter dan bij de pop. Voor de rest is het een eentonig zwartgrijs gekleurde vogel die een grootte bezit van plusminus veertig centimeter. Maar bijzonder merkwaardig zijn hier de zwemvliezen, of heel specifiek ook teenlobben genoemd, en het gebruik ervan. Wanneer de meerkoet zwemt en zijn poten naar achter beweegt staan de teenlobben wijd open, op die manier kunnen ze ook makkelijker naar voor komen in het water bij een volgende beweging en kan er dus heel vlotjes gezwommen worden. Het tweede nut is dan weer te vinden wanneer kwestieuze vogel over het land loopt. De teenlobben zorgen er nu voor dat de vogel niet in de modder wegzakt. De ‘afdrukken’ hiervan zijn vaak in de modder terug te vinden.
02. Wat is de biotoop van de meerkoet?
De meerkoet is een algemene broedvogel van open water. Op zowat ieder water (vijver, rivier, beek, parkvijver …) kunnen we in ons land de meerkoet aantreffen hoewel er toch een zekere voorkeur is voor oevers die begroeid zijn met riet, zeggen en andere (water)planten.
03. Komt de meerkoet alleen in Europa voor?
Zeker niet. De nominaatvorm is verspreid over geheel Europa maar de meerkoet kan ook een wereldburger genoemd worden. De vogel komt ook voor over grote delen van Azië en zelfs in het verre Australië is het lang geen ongekende vogel.
04. Wat eet een meerkoet?
De meerkoet is voor wat de voeding betreft een makkelijke vogel. Hij eet immers zowel plantaardig- als dierlijk voedsel. En bij dit laatste wordt onder andere gedacht aan schelpdiertjes, slakken, kleine visjes, dikkopjes enz. Het plantaardig voedsel bestaat uit allerhande waterplanten, grassen maar ook uit zaden en bessen. Bij het vergaren van dierlijk voedsel gebeurt het dat de vogel onderwater duikt, maar het daar opgeraapte voedsel kan pas aan de oppervlakte genuttigd worden.
05. Welk geluid maakt de meerkoet?
De meerkoet maakt een bijzonder kort (contact)geluid dat nog het best wordt omschreven als een twee- tot driemaal herhaalde ’koet’. Bij gevaar wordt die roep korter en in een herhaald tempo geslaakt. In de Nederlandse taal bestaat het werkwoord ‘koeteren’ wat eigenlijk niets anders betekent dan ‘onduidelijk praten’ en dat kunnen we duidelijk ook van de meerkoet stellen.
06. Bestaat er een alternatieve naam voor de meerkoet?
Oorspronkelijk werd er niet over ‘meerkoet’ gesproken maar over ‘meerkol’. In sommige (heel) oude teksten wordt die naam nog steeds vermeld. Met ‘kol’ wordt eigenlijk naar de witte vlek op de kop verwezen. En nu we toch over namen bezig zijn, er bestaan een zeker aantal dialectnamen voor de meerkoet. We denken hierbij onder meer aan ‘waterkraai’, verwijzend naar de even zwarte kleur van de bevedering als de zwarte kraai (Corvus corone). Andere alternatieve namen zijn ‘bleshoen’ of ook ‘witte bleskop’. Soms wordt ook gezegd dat de meerkoet een ‘pruttellaar’ is, afgeleid van het werkwoord ‘pruttelen’, wat zoveel betekent als ‘knorren’.
07. Waar wordt er genesteld?
De bouw van het nest wordt voorafgegaan door soms felle gevechten tussen rivaliserende mannen. Zijn de territoria afgebakend dan keert de vrede terug. Het spreekt voor zich dat de meerkoet dichtbij en zelfs op het water nestelt. Dit kan gebeuren in de dichte vegetatie rond de oevers maar ook in rietvelden. Op het water wordt het nest ook wel eens in vaste planten aangetroffen. Het platte nest kan groot genoemd worden en wordt opgebouwd uit kleine takjes, riet, biezen enz. In bevuilde waters worden er in het nest soms stukjes plastiek geplaatst. Vindingrijk is de meerkoet dus ook!
08. Hoeveel eieren worden er gelegd?
Door de band worden er van zes tot negen eieren per nest gelegd. Dit lijkt vrij veel maar u moet weten dat de nesten vaak verstoord worden door andere waterdieren die eieren en kuikens roven. Onder andere wordt hierbij gedacht aan reigerachtigen, maar ook kraaiachtigen weten een eitje van de meerkoet te smaken. Het ei zelf heeft een doffe grijswitte tot zelfs zandachtige kleur en is getooid met bruinzwarte punten en lijntjes.
09. Wat is de broedtijd?
De broedperiode van de meerkoet begint bij de paarvorming in het prille voorjaar. Een koppel leeft monogaam en doorgaans kunnen de eerste jongen verwacht worden eind april. Man en pop broeden afwisselend en beginnen aan de broed wanneer het laatste of soms ook het voorlaatste ei gelegd is. De broedtijd ligt rond drieëntwintig dagen. De jonge meerkoeten zijn nestvlieders maar kunnen de eerste acht levensweken niet zonder hun ouders. Die laatste reiken de jongen voortdurend voedsel aan die ze van de grond of van op het water moeten oppikken. Ook is het zo dat de kuikens de eerste drie tot vijf levensdagen naar het nest terugkeren om er zich letterlijk onder de vleugels van de ouders veilig te weten.
10. Hoeveel nesten zijn er per seizoen?
Door de lange broedtijd en de meer dan lange tijd dat de jongen bij de ouders toeven beperkt het aantal nesten zich tot één of hooguit twee per jaar. Meer nesten per jaar zijn echt niet nodig omdat het een vogel is die zich makkelijk lijkt te handhaven hoewel, zoals hiervoor aangestipt, er meerdere predators het op eieren of jongen gemunt hebben.
11. Hoe ziet een jonge meerkoet eruit?
Het is wat vreemd om te schrijven maar een jonge meerkoet is bij het kippen kleurrijker dan de oudervogel. Zo bezit het juveniele vogeltje een rode en dus vrij opvallende kopkleur en al even bijzonder gekleurde gele nekveertjes. Verder toont het vogeltje een donkere huid met even donkere donsveertjes.
12. Is de meerkoet een trek- of een standvogel?
De meerkoet kan ook in de herfst en in de winter op vijvers, beken enz. gezien worden. Dus wordt er van uitgegaan dat het om een standvogel gaat. Niettemin staat het vast dat er ook meerkoeten zijn die wegtrekken waarbij wordt gesteld dat deze vogel vooral tijdens de nacht trekt. Zeker is ook dat er meerkoeten uit Noord-Europa bij ons komen overwinteren. De meerkoet kan dus best omschreven worden als een partiële trekvogel, of is het beter te spreken van een partiële standvogel?
13. Is de meerkoet verwant aan het waterhoen?
Jazeker. Beide watervogels horen bij de grote familie van de rallen die in de wetenschap als Rallidae worden beschreven. En terloops, de familie van de rallen wordt ingedeeld bij de kraanvogelachtigen. Over de gehele wereld worden er ruim honderddertig ralsoorten beschreven. Rallen zijn grondvogels die zich aan een leven in en rond het water hebben aangepast in een (meestal) dichte begroeiing.
14. Wat zijn de natuurlijke vijanden van de meerkoet?
Hiervoor al even aangestipt, de eieren worden vaak geroofd door reigerachtigen enz. Maar ook de volwassen vogel heeft zijn natuurlijke vijanden. Onder meer grote roofvogels, vos en hermelijn doden wel eens een meerkoet. Ook vallen er ieder jaar behoorlijk wat verkeersslachtoffers. Rond visvijvers zien we wel eens meerkoet met visdraad rond de poten. Wat meer discipline bij onze hobbyvissers zou niet misstaan. En ook strenge winters, waarbij vijvers lang dichtgevroren blijven zijn nefast voor de meerkoet.
This content has been Digiproved © 2021 Danny Roels
Wij hebben de afgelopen weken meerkoeten met 2 jonge kuikens gevolgd, ze hadden een nest op het open water van een soort vijver. Wat ons opviel dat de jonge meerkoeten nog lange tijd werden gevoerd. En bij de ouders bleven rondzwemmen. Vanmiddag zijn we nog even gaan kijken maar de puber meerkoeten waren er niet. We vragen ons af of ze weg zijn gevlogen of komen ze misschien weer terug. De ouders hebben we wel gezien.