Kolibries vind je niet in Europa. Wie ze in de natuurlijke habitat wil zien moet naar Amerika. En wat daarbij opvalt is dat kolibries vrijwel altijd solitair leven. Ze zijn bijzonder territoriaal en voor hun grootte, vrij agressieve beestjes. In feite zoeken ze slechts alleen gezelschap als het gaat om te paren.
Niet gelijk. Het voortplantingsseizoen is niet voor iedere kolibrie gelijk. Van soort tot soort varieert die periode. Dit is onder andere afhankelijk van de plaats waar bewuste soort leeft maar bijvoorbeeld ook van de regentijd, of nog van het aantal insecten dat er voorhandig is, of een combinatie ervan. Bijzonder is wel dat kolibries er een aparte manier van paren op na houden dat zelfs van soort tot soort heel verschillend kan zijn.
Heremietkolibries. Heremietkolibries uit de subfamilie Phaethornithinae houden ervan om te paren in een ‘lek’. Een ‘lek’ betekent hier een plaats waar vogels bij elkaar komen om te baltsen en te paren in de hoop hierbij een pop te kunnen verleiden. De man die in de lek een eigen, klein, territorium verdedigt begint te ‘tsjirpen’ (soort gefluit). Voor het menselijk gehoor lijkt dit gefluit vrij simpel te zijn maar vertraagd weergegeven door een computer blijkt het te bestaan uit vrij complexe toonladders. Een geïnteresseerde pop zal naast bewuste man plaatsnemen en hem verder stimuleren om haar te versieren. En dat ‘versieren’ bestaat erin om met de snavel andere geluiden te maken en hierbij rond de pop te vliegen waarbij vleugel- en staartpennen gespreid worden. Daarbij komt dat onderlinge gevechten tussen rivaliserende mannen hierbij lang niet ongewoon zijn. Bij dit gevecht probeert iedere man veren te plukken bij de andere, op die manier zal die wedijverende man er voor een geïnteresseerde pop minder mooi uitzien.
Lokplaats. Maar lang niet iedere kolibrie maakt gebruik van een ‘lek’. In plaats daarvan gaan mannelijke vogels meerdere individuele lokplaatsen maken waarin ‘zoekende’ poppen gelokt worden. Het gebeurt dat de man, bij gebrek aan interesse van de vrouwelijke kunne, zelf op zoek gaat naar wijfjes maar dat is eerder ongewoon. Lukt het de man een pop in zijn leefgebied te krijgen dan probeert hij haar te behagen met sierlijke vluchten waarbij hij aantoont hoe goed hij wel vliegen kan. Vaak blijft de man hierbij voor de pop stilhangen waarbij er langzaam op en neer of naar links of rechts bewogen wordt.
Duiken. Een van de meest spectaculaire baltsrituelen bestaat erin dat de man zich vanop een zekere hoogte voor de pop laat vallen. Maar slechts een fractie van alle kolibries is hierin onderlegd. Onder meer de bijkolibrie kan het. De ‘duik’ bestaat erin dat dat de man hoog boven de zitplaats van de pop vliegt. Vervolgens laat de man zich als een steen naar beneden vallen om ter hoogte van de pop de staart te spreiden en op die manier de val te breken.
Paring. De drie hierbij aangehaalde voorbeelden zijn slechts een beperkt deel van hoe kolibries ‘het’ doen. Maar voor welk baltsritueel er ook gekozen wordt, uiteindelijk eindigt het telkens weer in het gegeven dat de man op de rug van de pop plaats neemt, zijn cloaca tegen die van haar plaatst en zijn sperma bij haar overbrengt. Die gebeurtenis is in vergelijk met wat eraan voorafgaat in tijd te verwaarlozen. Het duurt slechts een paar seconden. En na de paring vliegt de man weg. Zijn taak zit er op. Het bouwen van het nest, het bebroeden van de eieren, de zorg en de nazorg voor de jongen? Allemaal het werk voor de pop!
Literatuur: Joseph Castro.
Foto’s.
Titel: violetoorkolibrie man. © Danny Roels.
In tekst: Groenkruinbriljant kolibrie. Pop. © Danny Roels

Toch wonderbaarlijke vogels
Zo gaat het in de natuur. Maar in gevangenschap is het eerder een verkrachting van een kleine minuut. Man en pop zijn apart geplaatst. De kleine volière staan naast elkaar en verbonden met schuif. Als het vrouwtje haar nest heeft gemaakt, wordt de schuif van de man open gezet. Er gebeurd een helse achtervolging tot het vrouwtje uitgeput op de grond duikt. De man paart haar enkele seconden en vliegt terug op een hogere zittak. Het vrouwtje blijft nog enkele minuten op de grond liggen. De man wordt nu onmiddelijk naar zijn volière geplaatst. Deze paarmethode wordt 2 x per dag toegepast, tot het 2de ei is gelegd. Daarna zijn al de zorgen voor het vrouwtje.